Praca z monitorem jest dzisiaj obecna niemal w każdej branży gospodarki. Oświetlenie to jeden z istotnych czynników miejsca pracy, gdzie spędzamy sporą część dnia. Długotrwałe przebywanie przed monitorem dodatkowo obciąża wzrok. Tymczasem zdaniem specjalistów z dziedziny BHP, oko ludzkie jest w ponad 80% odpowiedzialne za spostrzeganie i przekazywanie danych z otoczenia. Dlatego zapewnienie właściwych warunków oświetlenia jest koniecznością podyktowaną nie tylko komfortem i dobrym samopoczuciem pracowników, ale także staraniem o poprawę bezpieczeństwa i jakości wykonywanej pracy.
Fot. Zmęczone oczy to problem wielu pracowników biurowych
Każde stanowisko wyposażone w komputer do pracy ciągłej musi spełniać zalecenia normy w zakresie natężenia oświetlenia. Aby praca mogła być wykonana poprawnie i efektywnie, nie powodując nadmiernego obciążenia narządu wzroku, konieczne jest zapewnienie oświetlenia dostosowanego do specyfiki pracy. Jest powszechnie wiadomym, że najwłaściwszym dla oka jest naturalne światło słoneczne. Z przyczyn niezależnych zapewnienie tego rodzaju oświetlenia często nie jest możliwe. Wynika to z uwarunkowań lokalowych, usytuowania pomieszczeń, pory roku lub pory dnia, w której jest wykonywana praca. Ponieważ zapewnienie światła słonecznego może być czasami trudne lub wręcz nieosiągalne (pomieszczenia bez okien), sprawą istotną staje się zapewnienie takiego światła sztucznego, które będzie „rekompensowało” brak światła naturalnego poprzez emitowanie strumienia światła maksymalnie zbliżonego do światła naturalnego. Urządzenia elektroniczne, z którymi mamy do czynienia w biurach (komputery, tablety, smartfony itp.) emitują światło niebieskie. Światło tego typu nie jest niczym nowym, występuje ono także w świetle naturalnym, ma także do spełnienia pozytywną rolę, tzn. pobudza ludzi do czujności, aktywności i działania.
Fot. Oko ludzkie jest szczególnie wrażliwe na oddziaływanie tzw. światła niebieskiego.
Długotrwała ekspozycja na jego działanie może powodować przemęczenie oczu, zaburzać rytm snu, a nawet prowadzić do uszkodzenia siatkówki i zwyrodnienia plamki żółtej. Dzieje się tak dlatego, że światło niebieskie znajduje się blisko spektrum ultrafioletu – ten zaś jest dla naszych komórek szkodliwy. Dlatego w celu zminimalizowania skutków oddziaływania tego rodzaju fal świetlnych nie zaleca się pracy przed monitorem przy zgaszonym świetle.
Jak zawsze w kwestii zaleceń związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy należy kierować się przepisami prawa. W zakresie oświetlenia nadrzędnym dokumentem jest polska norma PN-EN 12464-1:2003 oraz Kodeks Pracy, który w art. 207 § 2 i Rozporządzenie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz U 1998, nr 148, poz. 973).
Oświetlenie w pomieszczeniach biurowych - prawidłowe ustawienie źródła światła
Pierwszą ważną decyzją w kwestii oświetlenia jest dobranie odpowiednich źródeł światła w pomieszczeniach, w których wykonuje się pracę przy monitorze komputerowym lub innych urządzeniach elektronicznych. Kolejny krok to wybór odpowiedniego rodzaju opraw oraz dostosowanie kąta padania strumienia światła na stanowisko pracy.
Fot. Schematy poprawnego i niepoprawnego oświetlenia stanowiska pracy z komputerem
Podstawowym parametrem opraw na stanowisku pracy jest poziom natężenia oświetlenia, które według przepisów powinien wynosić co najmniej 500 lx. Norma jednak nie precyzuje żadnych dodatkowych zaleceń. Obniżenie wymaganego średniego poziomu natężenia oświetlenia o jeden stopień możliwe jest dla stanowisk, na których praca jest wykonywana w sposób dorywczy i dopuszcza się wówczas wartość 300 lx.
Oprawy oświetleniowe w okolicy komputerów należy zamontować tak, aby strumień światła padał z góry, w odległości ok. 30cm od oczu. Światło winno być skierowane prostopadle do oświetlanej powierzchnio biurka czy klawiatury. Dodatkowo komfort korzystania z komputera można podnieść poprzez doświetlenie ściany za monitorem i biurkiem komputera.
Oko ludzkie czuje się komfortowo w świetle, które jest neutralne barwowo, a zatem ma temperaturę światła ok. 4000K. Ten typ oświetlenia powinien dominować w miejscu pracy biurowej i informatycznej.
Oświetlenie stanowiska pracy z komputerem - zdrowie i praca w biurze
Podstawową zasadą organizacji miejsc pracy jest troska o ergonomiczne wykorzystanie przestrzeni. Podobnie jest z miejscem pracy przy komputerze. Zaleca się zachowanie właściwej odległości między monitorami poszczególnych pracowników, która powinna wynosić co najmniej 60 centymetrów. Jeśli pracownicy siedzą tyłem do sąsiedniego monitora to odległość ta wzrasta do minimum 80 centymetrów, a między pracownikiem a jego monitorem - 40 centymetrów. Kolejna ważna kwestia to wymiar i jakość samego monitora. Dobrze, żeby był dostatecznie duży i wyposażony w warstwę anty odbiciową albo filtr. Nie bez znaczenia jest również ustawienie monitora, w którym nie może odbijać się w nim światło padające z okna. Dlatego najlepiej by stał bokiem do niego.
W pomieszczeniach z komputerami jednym z ważnych parametrów jest olśnienie odbiciowe, które pochodzi od ekranu monitora, na którym widoczne są jaskrawe części opraw oświetleniowych lub okien. Należy zadbać, by zjawisko to w stopniu maksymalnym wyeliminować. Męczący wzrok efekt olśnienia powstaje na skutek zastosowania opraw o zbyt dużej mocy oraz ich niewłaściwej lokalizacji w stosunku do miejsca pracy.
Fot. Schemat zjawiska olśnienia odbiciowego i bezpośredniego na stanowisku pracy.
Ograniczenie olśnienia bezpośredniego, którego źródłem są oprawy oświetleniowe i płaszczyzny pomieszczenia możliwe jest w przypadku ograniczenia do 200 cd/m2 w kącie 45° licząc od poziomu luminancji średniej oświetlonego sufitu lub opraw. Wynika stąd konieczność doboru opraw o odpowiednim kształtowaniu bryły światłości.
Fot. Strefa ograniczenia iluminacji.
Natężenie oświetlenia na stanowisku pracy z komputerem - projektowanie oświetlenia
Ponieważ, jak powiedzieliśmy wcześniej, natężenie światła jest parametrem podstawowym, który musi być zapewniony w miejscu pracy, istnieje kilka zasad prawidłowego projektowania oświetlenia w biurach, pracowniach informatycznych itp. Oto one:
• nie należy stosować doświetlania komputerowych stanowisk pracy przypadkowymi oprawami oświetlenia miejscowego, gdyż najczęściej powodują one olśnienie bezpośrednie, odbiciowe oraz niewłaściwy rozkład luminancji w polu widzenia (zbyt duży kontrast jaskrawości),
• dopuszcza się stosowanie specjalnych opraw oświetlenia miejscowego przeznaczonych do pracy przy komputerze, mających odpowiednio ukształtowany odbłyśnik i raster w celu ograniczenia olśnienia od oprawy oraz odbić na stanowisku pracy,
• dopuszczalne jest stosowanie opraw oświetlenia miejscowego bez rastra, ale o odpowiedniej budowie zapewniającej ograniczenie olśnienia (odpowiedni kąt ochrony oprawy, regulowany, przegubowy, dość wysoki wysięgnik).
Fot. System oświetlenia dla stanowiska pracy biurowej
Z racji ogromnego wpływu oświetlenia na samopoczucie, jakość wykonywanej pracy i bezpieczeństwo i produktywność pracowników oraz długofalowo również ich zdrowie zaleca się by decyzję o doborze oświetlenia w biurze powierzyć specjalistom w tej dziedzinie.
Autor: Tomasz Demianiuk
