Energooszczędne oświetlenie ferm drobiu

Branża produkcji drobiarskiej w Polsce dynamicznie się rozwija. Według danych statystycznych aż 18% drobiu w Unii Europejskiej wyprodukowano w Polsce. Nasz kraj wytwarza ponad 2,4 mln ton mięsa drobiowego rocznie. Przyjrzymy się teraz produkcji drobiu pod kątem warunków hodowlanych, w tym ze szczególnym uwzględnieniem fotoklimatu.

Punktem wyjścia niniejszej analizy jest modernizacja oświetlenia w Fermie Drobiu Beata Ignaczak, wykonana przez Energa Oświetlenie Sp. z o.o. z Grupy Orlen. Drób mięsny stanowi grupę zwierząt, w hodowli których światło odgrywa kluczową rolę. Może ono zwiększyć wydajność procesu hodowlanego, przyspieszyć tempo wzrostu oraz wyeliminować zjawiska niepożądane w zachowaniu zwierząt. To z kolei pozytywnie wpływa na opłacalność produkcji. Od kilku lat w Polsce na fermach drobiarskich coraz częściej stosuje się oświetlenie LED, które korzystnie wpływa zarówno na dobrostan zwierząt jak i na portfel hodowcy.

Fot. 1. Oświetlenie LED w fermie drobiu.

Fotoklimat kurnika

Jeszcze kilkanaście lat temu oświetlenie budynków kurnikarskich było traktowane przede wszystkim jako czynnik ułatwiający ludziom wykonywanie prac w hodowli (karmienie, sprzątanie itp.). W świetle najnowszych badań, można zauważyć że oświetlenie kurników jest kluczowym elementem kształtującym mikroklimat fermy drobiu. Światło naturalne lub oświetlenie sztuczne są niezbędne do utrzymania właściwej równowagi fizjologicznej ptaków. W oświetleniu sztucznym efekt hodowlany zależy od natężenia, barwy i czasu ekspozycji światła. Większość kurników w fermach drobiarskich stanowią budynki bez okien lub z oknami zapewniającymi niedostateczną ilość światła wewnątrz hal hodowli. Opracowano zatem kilka programów oświetlenia kurników, zakładających używanie sterowania ilością dostarczanego światła. Wydłużenie lub skrócenie dnia świetlnego reguluje pobieranie paszy przez pisklęta, przyswajanie pokarmu, właściwy przyrost masy mięśniowej oraz lepsze wyniki reprodukcyjne. Odpowiedni dobór światła oraz czasu świecenia pozwala także zminimalizować straty hodowlane.

Fot. 2. Oświetlenie kurnika przed modernizacją (Ferma Drobiu Beata Ignaczak).

Zastosowanie programu świetlnego umożliwia producentom drobiu regulowanie czasu przeznaczonego na spożycie paszy i wypoczynek. Ponadto dostrzeżono znacznie niższy poziom niepożądanych zachowań wśród zwierząt.

Przez pierwsze lata dominowało stosowanie ciągłego (stałego) programu doświetlania zwierząt. W tym programie ptaki utrzymywane są przez 23-24 godziny w ciągu doby przy stałym dostępie do światła. Umożliwia to ciągły dostęp do paszy i wody, czego skutkiem jest optymalny przyrost masy kurcząt. 

W konsekwencji opracowano tzw. program świetlny przerywany polegający na stosowaniu powtarzalnych cykli światła i ciemności, pozwalające hodowanym zwierzętom zbilansować czas pobierania paszy z regeneracją i snem, niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Dla mnie jako hodowcy nie mniej ważne od uzyskiwanych przyrostów masy kurcząt jest zapewnienie dobrych warunków życiowych zwierzętom, które hoduję. Jestem hodowcą, który stara się nie stosować antybiotyków i inhibitorów wzrostu. Dążę do tego by zminimalizować straty hodowlane, w tym zgony spowodowane czynnikami mikroklimatycznymi w fermie. Zdecydowałam się na sterowanie oświetleniem, by poprzez dobór właściwych proporcji pomiędzy światłem a „nocą” uniknąć wielu upadków w hodowli oraz chorób i deformacji spowodowanych ciągłym oświetleniem. Wymiana oświetlenia, jaką przeprowadziłam, miała na celu także dostosowanie barwy światła, by było ono jak najbardziej podobne do światła dziennego – mówi Beata Ignaczak, hodowca drobiu w woj. warmińsko-mazurskim.

Niemałym zainteresowaniem cieszą się tzw. alternatywne programy oświetlenia. Stosujący je hodowcy drobiu dopasowują program do aktualnych potrzeb stada, np. wprowadzając karmienie nocne czy tzw. efekt świtu i zmierzchu.

Wykres 1. Schemat przyładowego alternatywnego systemu oświetlenia fermy drobiu.

Od ponad 10 lat funkcjonuje tzw. program uniwersalny opracowany przez prof. Mazanowskiego dostosowany do produkcji brojlerów. Cechą charakterystyczną tego programu jest stosowanie ciągłego oświetlenia w początkowym okresie odchowu ptaków, a następnie skracanie długości dnia świetlnego i ponownie przedłużanie w końcowym etapie produkcji.

Tabela 1. Zmiany nateżenia oświetlenia i czasu ekspozycji swiatła w systemie uniwersalnym.

Czy barwa światła ma znaczenie w hodowli drobiu?

Badania i obserwacje naukowe prowadzone nad oświetleniem w budynkach drobiarskich potwierdzają, że duże znaczenie w utrzymaniu dobrostanu drobiu oraz uzyskiwaniu wyników hodowlanych odgrywa barwa światła. Zaleca się, żeby barwa światła stosowanego w kurnikach była maksymalnie zbliżona do naturalnego światła słonecznego. Jest to światło o temperaturze barwowej ok. 4000-5000K. W niektórych hodowlach stosuje się źródła światła emitujące także światło czerwone i niebieskie. Naukowcy dowodzą, że barwa czerwona zapobiega występowaniu zachowań agresywnych. W niektórych etapach rozwoju światło z domieszką czerwonego przyspiesza tucz kurczaków. Światło niebieskie jest poza spektrum widzenia oka kurcząt. Jest to światło, którego kurczak nie widzi. Stosowanie samego tylko światła niebieskiego pozwala wprowadzić drób w stan wypoczynku, co umożliwia pracownikom wykonywanie prac w hodowl. Miks światła białego z niebieskim pozwala osiągać optymalne przyrosty masy ciała.

Fot. Barwa światła maksymalnie zbliżona do naturalnego światła dziennego (Ferma Drobiu Beata Ignaczak)

Oszczędność kosztów – poprawa jakości oświetlenia

W ciągu ostatnich kilku lat do wymagań produkcji drobiarskiej dostosowano technologię LED. Oprawy LED charakteryzują się długotrwałą żywotnością panelu świetlnego. Technologia LED pozwala na całkowitą eliminację kosztów wymiany źródeł światła. Oświetlenie LED jest ekologiczne oraz ma możliwość dowolnego niemal komponowania temperatury barwowej światła. Dodatkowym atutem oświetlenia LED jest to, że nie przyciąga ono insektów oraz nie nagrzewa się podczas świecenia. Dzięki zasilaczom kompatybilnym z systemem sterowania oprawy LED mają możliwość ściemniania (dimming) od 100% do 0% bez migotania przy niskim natężeniu światła.

Wykres 2. Redukcja mocy systemu oświetleniowego w wyniku modernizacji (Ferma Drobiu Beata Ignaczak).

Najważniejszym jednak, z punktu widzenia wydatków hodowcy, atutem oświetlenia LED w produkcji drobiu jest energooszczędność. Wysoka wydajność opraw Led (> 120lm/W) pozwala podczas wymiany oświetlenia zredukować liczbę opraw w porównaniu z dotychczasowym (najczęściej świetlówkowym) oświetleniem. Oznacza to redukcję mocy zużywanej przez oświetlenie, a w konsekwencji obniżenie zużycia energii elektrycznej o ok. 60%. Biorąc pod uwagę, że w systemie alternatywnym oświetlenie jest używane przez ok. 16 godzin w ciągu doby, a w systemie uniwersalnym w określonych etapach produkcji nawet 23 godziny, redukcja mocy spowodowana wymianą oświetlenia oznacza dużą oszczędność rocznych kosztów utrzymania oświetlenia.

Jakie lampy do fermy drobiu?

W świetle prawodawstwa obowiązującego w Polsce, w zadaszonych obiektach hodowlanych drobiarskich wymagane jest zapewnienie minimalnego natężenia oświetlenia na poziomie 50lx na podłodze kurnika. Z racji na specyficzne warunki mikroklimatyczne w fermie drobiu, wymagane jest stosowanie opraw oświetleniowych z klasą szczelności IP 66 (pełna odporność na zalanie i zapylenie). Przyjęło się także stosowanie opraw o klasie wytrzymałości IK 10 tj. odpornych na uderzenia i uszkodzenia mechaniczne. Podwyższona szczelność opraw pozwala także zabezpieczyć je przed szkodliwym działaniem oparów pochodzących z odchodów zwierząt. Ponieważ na wysokości montażu opraw często występuje podwyższona temperatura powietrza (ok. 40^o – 50^oC), warto przed montażem upewnić się, czy nowe oprawy będą wytrzymałe na działanie czynnika termicznego.

Wymiana oświetlenia w mojej fermie, jaką przeprowadziłam we współpracy z Energa Oświetlenie, była inwestycją potrzebną, wykonaną sprawnie i terminowo. Aby zweryfikować zakładany efekt energetyczny muszę poczekać do zakończenia cyklu produkcyjnego. Już teraz jednak mogę zauważyć znaczną poprawę doświetlenia hali kurnika i lepszą jakość światła. Jestem przekonana, że w sytuacji rosnących cen energii moja inwestycja bardzo szybko się zwróci w postaci uzyskanych oszczędności, zgodnie z szacunkami efektywności energetycznej przedstawionymi przez specjalistów z Energa Oświetlenie – konkluduje P. Beata.

Fot. Pisklęta brojlera w hali fermy drobiu. (Ferma Drobiu Beata Ignaczak)

Obniż koszty zużycia energii w twojej hodowli. Zamów bezpłatny audyt oświetlenia

Dowiedz się więcej o naszej ofercie: Modernizacje oświetlenia wewnętrznego

Autor: Tomasz Demianiuk

Zdjęcia (Archiwum EOŚ).